جزوه مهندسی صدا و ارتعاش دکتر گلمحمدی

امروزه سر و صدا يكي از مشكلات عمده مرتبط با صنايع مي باشد. سروصدا مي تواند باعث عوارض متعددي از جمله كاهش شنوايي كارگر و همچنين كاهش بازدهي و ايجاد برخي مخاطرات مرتبط با ايمني براي او گردد. با توجه به اين موضوع لازم است تا به صورت نظام مند اقدام به كاهش مواجهه كارگر با سروصدا كنيم.

آیا مشکل صدا وجود دارد؟

آیا میزان صدا در محیط کار شما خطرناک و آزاردهنده است؟ برای یافتن و درک این مطلب، با شخصی که در منطقه ی پر سر و صدای کارخانه قرار دارد، صحبت کنید. اگر قادر به صحبت با شخصی هستید که در فاصله ی 1 متری شما قرار دارد، احتمالاً سروصدای کافی در آن موقعیت کارخانه، برای آسیب شنوایی وجود ندارد. اما اگر شما و یا دیگران، باید برای شنیده شدن و یا درک صحبت ها، در فواصل نزدیک، فریاد بزنید (فواصل بین 20 تا 40 سانتی متر)، سروصدای کارخانه در آن موقعیت احتمالاً مي تواند سبب کاهش شنوایی گردد و شما باید تراز صدای موجود را با ابزار مناسب اندازه گیری نمایید.

در خصوص انتقال صدا به بیرون از مناطق پر سر و صدای کارخانه چطور؟ اگر پرسنل در دیگرقسمت هايی کارخانه، شکایت کنند، شما باید شکایت آنها را بررسی نموده و تراز صدایی که آنهامي شنوند را اندازه گیری نمایید. اگر همسایگان (مجاوران) کارخانه، شکایت کردند و یا اگر مقامات محلی مي گویند که صدا بیش از حد مجاز است، ممکن است مشکلی وجود داشته باشد. در این شرایط اندازه گیری و اقدامات دیگر الزامی است.

در زمان مناسب، اندازه گیری دقیق تراز صدا را انجام دهید. مقادیر اندازه گیری شده باید با مقادیر حد مجاز یا حد معیار مقایسه گردد  («معیار » در اینجا به معنای هدفی برای دستیابی به تراز صدای مورد قبول برای محیطی خاص است).

هنگامی که شما به دنبال انطباق شکایات مربوط به صدا با مقادیر مجاز هستید، قانون حد مجاز تراز صدا، تابعی از هر دو پارامتر تراز صدا و مدت زمان مواجهه روزانه مي باشد. اگر اندازه گیری ها، یک ترکیب خطرناک از تراز صدا در زمان مواجهه را نشان دهند، مشکل سروصدا وجود دارد اما راه حل هاي ممکن آن چیست؟

حتی در شرایطی که شکایات همسایگان وجود ندارد، ممکن است احکام قانونی محلی، محدوده های غیر مجاز تراز صوت را تایید نمایند. (به یاد داشته باشید که احکام محلی ممکن است ترازهای مختلفی از صدا را به عنوان حد مجاز صدا در محیط صنعتی در طول روز و شب ارائه کند) زمانی که هیچ حکم محلی وجود ندارد و همسایگان ادعا دارند که صدای ناشی از این کارخانه «بیش از حد بلند » است، بهترین اقدام، اندازه گیری تراز صوت محیط در دو مرتبه مي باشد. بار اول هنگامی است که کارگاه در حال فعالیت و بار دوم زمانی است که کارخانه غیر فعال مي باشد.

اگر متوجه شدید که صدای کارخانه بالاتر از صدای زمینه مي باشد احتمالاً مي توان نتیجه گرفت که آلودگی صوتی وجود دارد. صدایی که سبب آزردگی و یا رنجش گردد مي تواند توسط عوامل بسیاری تحت تأثیر قرار گیرد که خود به پیچیدگی معضل صدا مي افزاید.

صدای آهنگین مانند «خرابی » یک فن، یا صدای متناوب یا ضربه ای مانند صدایی که توسط یک مته ی دستی مخصوص سوراخ کردن سنگ ایجاد مي شود، و یا صدای نازل خروجی بخار، معمولاًً قابل شناسایی تر از انواع دیگر صدا مي باشند.
مشکل صدا از طریق کیی و یا هر دو راه زیر آشکار مي گردد:

• از طریق پاسخ ذهنی افرادی که با سروصدا آشفته مي گردند.
• از طریق اندازه گیری هاي عینی ترازهای صوت و مقایسه ی این مقادیر با مقادیر مجاز صدا

برای درک اندازه گیری هاي صوت، ویژگی ها و تفاسیر، شما باید شناخت و دانش کلی از تئوری و اصطلاحات مورد استفاده در آکوستیک و کنترل صدا داشته باشید.

منابع

• مبانی آکوستیک و مهندسی کنترل صدا، دکتر ابوالفضل برخورداری
• مهندسی صدا و ارتعاش، دکتر رستم گل محمدی
• Noise and vibration control, Lewis and Bell, Chapters 1-6

اهداف این جزوه آموزشی:

• صدا و انواع آن را در محیط کار بشناسد
• شبکه های توزین فرکانس و آستانه شنوایی و درد را بیان و توضیح دهد.
• کمیت های فیزیکی و لگاریتمی صدا را تعریف و روابط محاسباتی را بداند.
• جمع دسیبل ها یا جمع ترازهای صوتی را دانسته و روش های مختلف و نکات مهم در جمع ترازها و کاربرد آن را بداند و روابط محاسباتی را توضیح دهد.
• تفاضل و تفریق دسیبل ها را دانسته و روش های مختلف و نکات مهم در تفاضل و تفریق دسیبل ها و کاربرد آن را بداند و روابط محاسباتی را توضیح دهد.
• مفهوم میانگین و متوسط دسیبل ها را بیان، روش های مختلف انجام و کاربرد آن را توضیح روابط محاسباتی را دهد.
• بلندی و تراز بلندی را تعریف و کاربرد آن را بداند.
• مفهوم تراز شبانه روزی صدا و تراز درک شده را بداند و توضیح دهد.
• راه های انتشار صوت، ضریب جهت و اندیس جهت را بداند و توضیح دهد و روابط محاسباتی آنها را بداند.
• انواع منابع صدا و طبقه بندی آنها را بداند
• استانداردهای مواجهه با صدا در صنعت را بر اساس راهنمای کمیته وزارت مطبوع بشناسد و استفاده نماید.
• نحوه ارزیابی صدا و گزارش نویسی را بداند و انجام دهد.
• راه ها و اصول کلی کنترل صدا شامل کنترل مدیریتی و کنترل سازه ای بر مبنای جذب و عایق بندی را توضیح دهد.
• مواد جاذب، انواع و نحوه انتخاب آنها را بداند و توضیح دهد.
• آشنایی با نظریه های بنیادی ارتعاش
• کمیت های فیزیکی و لگاریتمی ارتعاش را تعریف و روابط محاسباتی و کاربرد آنها را بداند.
• راه های ورود ارتعاش به بدن را بداند و توضیح دهد.
• نحوه بررسی ارتعاش را بداند و توضیح دهد.
• آشنایی با روش های اندازه گیری و ارزشیابی ارتعاش و استانداردهای ارتعاش
• ارتعاشات شغلی و اثرات بهداشتی آن را بیان کند.