پسماندهای ساختمانی

پسماندهای ساختمانی چیست؟

بخشی از مواد زائدی که در اثر عملیات های عمرانی، ساخت و ساز یا تخریب و مرمت و بازسازی و یا حفاری و گودبرداری در طی فعالیتهای عمرانی بجا می ماند، نخاله های ساختمانی گفته می شود.

در این پست قصد داریم شما را با موضوع پسماندهای ساختمانی و همچنین قوانین و مقرارت جهت مدیریت آنها از زبان آقای دکتر اسماعیل فاتحی فر (استاد تمام مهندسی شیمی – محیط زیست) آشنا کنیم. 

سرفصل محتوی جزوه پسماندهای ساختمانی به شرح زیر می باشد: 

1- تعریف پسماندهای ساختمانی 

2- طبقه بندی و فهرست بندی پسماندهای ساختمانی  

3- قوانین 

4- مشکلات و معضلات پسماندهای ساختمانی 

5- بازیافت و اهمیت آن در پسماندهای ساختمانی  

6- مدیریت پسماندهای ساختمانی  

7- راهکارهای ساماندهای پسماندهای ساختمانی 

طبقه بندی پسماندهای ساختمانی بر اساس علل تولید – اثرات منفی و خطرات شامل موارد زیر می باشد: 

1- علل تولید  

• افزایش بی رویه جمعیت شهرها 
• گسترش ساخت و سازهای عمرانی و ساختمانی 
• تخریب و مرمت ساختمان ها 

2- اثرات منفی 

• آلودگی های زیست محیطی  
• بد منظره شدن فضای شهر (آلودگی های دیداری)

3- خطرات 

• مرگ و میر افراد و یا بروز حادثه برای آن ها 
• تولید گاز سمی سولفید هیدروژن از دفن دیوار خشک 
• مواد سمی همچون سرب، آزبست و …

قوانین در مورد پسماندهای ساختمانی : 

جهت تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار پسماندها و مدیریت بهینه آن ها، کلیه وزارتخانه و سازمان ها و موسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی که مشمول قانون برآن ها مستلزم ذکر نام می باشد و کلیه شرکت ها و موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی، موظفند مقررات و سیاست های مقرر در این قانون را رعایت نمایند.

ماده 16 قانون پسماند: 

نگهداری، مخلوط کردن، جمع آوری، حمل و نقل، خرید و فروش، دفع، صدور و تخلیه پسماندها در محیط بر طبق
مقررات و آیین نامه اجرایی آن خواهد بود. در غیر ای نصورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضایی به جزای نقدی در بار اول برای پسماندهای عادی از ۵۰۰ هزار ریال تا یکصد میلیون ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال و در صورت تکرار هر بار به دو برابر مجازات قبلی در این ماده محکوم می شوند.

متخلفان از حکم ماده ۱۳ به جزای نقدی از دو میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال و در صورت تکرار به دو برابر حداکثر مجازات و در صورت تکرار مجدد هر بار به دو برابر مجازات بار قبل محکوم می شوند.

ماده 20 قانون پسماند: 

خودروهای تخلیه کننده پسماند در اماکن غیرمجاز، علاوه بر مجازات های مذکور به یکتا ۱۰ هفته توقیف محکوم خواهند شد.

تبصره: 

در صورتی که محل تخلیه، معابر عمومی شهری و بین شهری باشد به حداکثر میزان توقیف محکوم می شوند.

مشکلات و معظلات پسماندهای ساختمانی: 

1- تخلیه خاک و نخاله در معابر و گذرگاههای سطح شهر باعث به وجود آمدن مناظری زشت و نازیبا در محیط شهری می گردد بطوریکه چشم هر بیننده ای را می آزارد.
2- تخلیه خاک و نخاله در حاشیه راهها، جاده ها و بزرگراه ها ضمن آلودگی محیط زیست منجر به سد معبر و به دنبال آن به وجود آمدن حوادث احتمالی می گردد که باعث وارد آمدن خسارات جانبی و مالی به شهروندان خواهد شد.
3- خاک و نخاله محل زندگی حیوانات موذی، سگ های ولگرد و حشراتی مانند پشه خاکی می باشد که عامل بیماری سالک است.
4- ایجاد گرد و غبار و سر و صدا بر شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط زیست اثرگذار است.
5- موجب تخریب مناطق طبیعی و محیط زیست می شود.

بازیافت و اهمیت آن در پسماندهای ساختمانی : 

امروزه با پیشرفت علوم، تکنولوژی تولید و مدیریت مواد زائد جامد نیز بسیار دگرگون شده است.
عدم استفاده مجدد از نخاله های ساختمانی نه تنها دور ریختن منابع قابل استهسال است، بلکه هدر دادن سرمایه های ملی محسوب می شود.
مدیریت ضایعات علائم هشدار دهنده ای را فعال کرده و اخطاری نیز به صنایع می دهد.
استفاده مجدد، بازیافت و کاهش ضایعات به عنوان تنها روشی برای بازیافت ضایعات ایجاد شده می باشد.
به هر حال این موارد اجرایی دارای فضای بیشتری برای پیشرفت می باشد.

مزایای بازیافت: 

– کاهش تقاضا نسبت به منابع جدید
– کم شدن هزینه های حمل و نقل و تولید
– استفاده از ضایعات به گونه ای که به مناطق انباشت ضایعات برده نشوند
– حفظ محیط زیست
– کاهش آلودگی خاک
– ایجاد اشتغال
– کاهش نیاز به زمین جهت دفع

شرایط انجام بازیافت: 

تولید کنندگان ضایعات ساختمانی زمانی که هزینه انتقال به محل بازیافت از انتقال به محل دفن کمتر باشد این کار را انجام می دهند.
همچنین عامل موثر دیگر در این انتخاب، علاوه بر هزینه حمل، دیگر هزینه های مربوط به استفاده از این مصالح دست دوم می باشد.
دومین شرط در ایجاد مراکز بازیافت حصول اطمینان از انتخاب این نوع مصالح بازیافتی توسط استفاده کنندگان می باشد.
کاربران زمانی از مصالح بازیافتی استفاده می کنند که این مصالح از مصالح دست اول ارزان قیمت تر و کیفیت مشابهی درمقایسه با آنها داشته باشند.

به عنوان مثال: 

حجم نخاله های ساختمانی در کشور ایالات متحده آمریکا تنها برای تعمیرات و بازسازی راهها حدود ۹۱ میلیون تن است.
از سوی دیگر میانگین تولید نخاله های ساختمانی در ایالت کالیفرنیای آمریکا سالیانه بیش از ۴ میلیون تن است.
وزن پسماندهای عمرانی در کشور فنلاند که جزء کشورهای توسعه یافته است، سالانه حدود ۱ میلیون تن می باشد.
به عنوان نمونه ی دیگری از کشور ایران؛ در زلزله بم بیش از ۱۶ میلیون تن آوار ساختمان بوجود آمد.
در نمونه ای دیگر، در تهران نیز روزانه چیزی در حدود ۱۹ هزار تن نخاله ساختمانی تولید می شود.

آمار بازیافت پسماندهای ساختمانی : 

در 15 کشور اروپایی روزانه 180 میلیون تن نخاله ساختمانی تولید می شود و در ایران روزانه چیزی نزدیک به 60 میلیون تن در روز تولید می شود.
در حالی که در کشورهای اروپایی بیش از 28 % بازیافت نخاله های ساختمانی وجود دارد، ولی در ایران کمتر از 1 % می باشد

جدول درصد بازیافت نخاله های ساختمانی را قرار دهیم.

فرهنگ ها و مناطق مختلف جغرافیایی، باعث می شود تا مواد اولیه ی مورد استفاده از عملیات های عمرانی و ساخت و ساز متفاوت باشد، به همین نسبت نیز ترکیب و درصد مواد تشکیل دهنده نخاله های ساختمانی در مناطق مختلف دنیا متفاوت خواهد بود، که این تفاوت ها:
• به دلیل تفاوت در نوع و نحوه زندگی
• نوع صنعت ساختمان
• ترکیب و بافت جمعیتی و …است.

به طور کلی عمومی ترین ترکیبات نخاله های ساختمانی شامل:
• شیشه
• تکه های آجر
• مقادیر بتن
• آسفالت و قیر و گونی
• سنگ ساختمانی
• گچ
• چوب
• ماسه
• پلاستیک
• فلزات است
در برخی موارد تا ۹0 درصد اجزای نخاله های ساختمانی قابل بازیافت هستند.

راهککارهای ساماندهی پسماندهای ساختمانی : 

صنعت ساختمان بزرگ ترین مصرف کننده مصالح برداشت کننده مواد زمین و در عین حال بزرگ ترین تولید کننده نخاله و زباله هایی است که به محیط زیست وارد می شوند.
عدم استفاده مجدد از نخاله های ساختمانی نه تنها دور ریختن منابع قابل استحصال است، بلکه هدر دادن سرمایه های ملی محسوب می شود.
در حال حاضر نخاله های ساختمانی در کشورهای پیشرفته و صنعتی در چرخه مجدد جهت تولید ساختمان قرار می گیرد. برای مثال استفاده مجدد از قاب های پنجره یا برش خود پنجره ها برای سایز جدید، استفاده مجدد از سنگدانه های نخاله ها و …

– بازیافت آوار از دو زاویه بررسی شود، مدیریت جامع پسماند شهرها که مدیریت نخاله هم در آن دیده شده، طرح مدیریت کاهش نخاله را مد نظر قرار دهد و در مرحله بعد بازیافت را هم در بر گیرد.
– با توجه به اینکه کمک به حفظ محیط زیست به ۲ صورت تحقق می یابد: یکی کاهش استخراج مواد اولیه از منابع طبیعی و دیگری کاهش آلودگیهای ناشی از انباشت این مواد در طبیعت با استفاده از نخاله های ساختمانی علاوه بر کاهش استخراج از معادن، از انباشتگی این نخاله ها نیز جلوگیری گردد.
– دانشگاه ها و مراکز علمی پژوهشی می توانند با ایجاد زمینه های فعالیت پژوهشگران در عرضه بازیافت و حفظ محیط زیست و کاهش هزینه تمام شده بتن و یا ساختمان قدم مثبتی در مدیریت پسماند و نخاله های ساختمانی بردارند.
– برطرف کرن مشکلات موجود در روش ها و سیستم های صنعتی ساختمان سازی و ارتقاء کیفیت محصول نهایی

– تدوین قوانین کارآمد در زمینه استفاده از مصالح ساختمانی زیست سازگار
– آگاه سازی فراگیر در زمینه کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی از طریق کتابهای دانشگاهی و برنامه های تبلیغاتی
– اعمال روش های تشویقی و تنبیهی به منظور حفاظت از محیط زیست
– ایجاد آژانس نخاله های ساختمانی به جهت ساماندهی نخاله های ساختمانی
– نوسازی و مرمت بافت های فرسوده
– طراحی مکانی جهت دفع نخاله های ساختمانی، سپس اخذ مجوزهای لازم
– وضع قوانین و مقررات جهت حمل و دفع نخاله های ساختمانی و ساماندهی شاغلین در این حرفه