جزوه ۵S (نظام آراستگی محیط کار)

جزوه آموزشی ۵S

نظام آراستگی ۵S چیست ؟

۵S یا نظام آراستگی منجر به پیشگیری از حوادث و افزایش بهره وری می گردد . شاید بهتر باشد بگوییم هدف نهایی ۵S پیشگیری از اتلاف است . این نظام نخستین بار توسط ژاپنی ها به اجرا در آمد و نام این نظام هم تشکیل شده از پنج S است که در ادامه به تشریح پنج S  خواهیم پرداخت . قبل شروع بحث بهتر است یه این نکته اشاره شود که ۵S پیش شرط اجرای موفقیت آمیز سایر سیستم ها  و مدلها می باشد و مزیت آن این است که در همه جا قابل پیاده سازی است.

عبارت « پنج اس » ۵S  براساس حروف ابتدای پنج واژه ژاپنی انتخاب شده است:

ساماندهی Seiri
پاكیزه سازی Seiso
نظم و ترتیب Seiton
استانداردسازی Sekitsu
انضباط Shitsuke

اقدامات لازم براي  پیاده سازي ۵S

گام نخست پیاده سازی ۵S  –  تعریف مسولیتها :

در گام اول  پیاده سازی ۵S تعیین میشود که که هر یک از مسئولیتها بر عهده کدام یک از بخشهای سازمان می باشد

گام دوم پیاده سازی ۵S  –  تشکیل کمیته ۵S  :
اعضای کمیته ۵S به این صورت انتخاب میشوند : از هر بخش یک نفر مسئول اجرای مصوبات کمیته در بخش محل فعالیت خود میشود.و در ضمن یک نفر بعنوان دبیر کمیته مسئول انجام کارهای اداری میشود.

گام سوم پیاده سازی ۵S    _ اجرا  :

این گام معمولا شامل پنج فاز می باشد.

فاز اول گام اجرای پیاده سازی ۵S  :

در فاز اول هر فرد باتوجه به محل کار خود لیستی از کلیه اقلام موجود و همچنین ضروری و غیر ضروری بودن هر یک را مشخص کرده و در فرمی به نام فرم اقلام موجود وارد میکند.
سپس کار تفکیک اقلام صورت میگیرد.قسمتی از محل کار بعنوان اقلام غیر ضروری تعیین میشود و اقلام تا تعیین تکلیف اقلام غیر ضروری(دور ریختن،تعمیر،فروش و…) در آن محل باقی میمانند.

فاز دوم گام اجرای پیاده سازی۵S  : نظم وترتیب

پس از تعیین تکلیف اقلام ضروري و غیر ضروري، دسته بندي اقلام ضروري بر اساس ماهیت تواتر نیاز صورت می پذیرد.

در مرتب سازي و اجراي فاز نظم و ترتیب به نکات زیر توجه میشود :

•    براي انبار کردن و ذخیره کردن اقلام ، از روش اولین استفاده گردد. (FIFO) وارده اولین صادره
•    براي هریک از اقلام ، مکان مشخصی در نظر گرفته شود.
•    کالا ها، اقلام و محل قرار گرفتن آنها باید به صورت سیستماتیک برچسب گذاري شود.
•    اقلام و اشیاء طوري قرار گیرد که با صرف حداقل زمان ممکن ، قابل دسترسی باشد.
•    اقلام و اشیاء طوري قرار گیرد که به آسانی قابل دسترسی باشد.
•    وسایل و ابزار ویژه و خاص از وسایل عادي مجزا نگهداري شوند.
•    ابزار و وسایلی که مرتبا مورداستفاده قرار می گیرند در نزدیکی کاربران قرار گیرد.
همچنین فعالیتهاي زیر براي اجراي کامل این فاز می بایست صورت پذیرد:

برچسب گذاري
در این مرحله کلیه کازیه هاي هر میزتوسط برچسبهاي مخصوص مشخص شده و ترتیب قرار گرفتن نامه ها بر اساس تاریخ آن می باشد.
کلیه اتاقها مجهز به ساعت دیواري (حتی الامکان متحدالشکل) باشد.
– براي وسایل شخصی پرسنل مانند کیف ، چادر، کت و…در هر اتاق مکان مناسبی جهت نگهداري در نظرگرفته شود به طوریکه ایجاد مزاحمت براي سایر افراد ننماید.
کلیه زونکن ها از نظر نظم و ساماندهی توسط برچسب مخصوص نامگذاري میشود.

فاز سوم گام اجرای پیاده سازی۵S  : پاکیزه سازي

قبل از مرتب سازي و جایگذاري اقلام ابتدا می بایست نظافت اساسی و پاکیزه سازي اساسی در کل ساختمان صورت پذیرد. پس از انجام پاکیزه سازي کلی و قرارگرفتن اقلام بر سر جاي خودپاکیزه سازي جزیی به صورت برنامه روتین هفتگی صورت خواهد پذیرفت.
پاکیزه سازي کلی
براي اجراي پاکیزه سازي کلی ، محیط کار به صورت کلی ارزیابی و موارد آلودگی ، خرابی ، شکستگی ، نشتی ، فرسایش و…. شناسایی و اعلام میشود. مسوول انجام ارزیابی محیط توسط کمیته پنج اس مشخص میشود.
فرد یا افراد مسوول اقدام به بازبینی از قسمتهاي مختلف نموده و طی گزارشی موارد خرابی را به این کمیته گزارش می دهد. در جلسه کمیته پنج اس این گزارش بررسی و صورت جلسه اي جهت رفع عیب موارد اساسی مشخص می گردد .
پاکیزه سازي جزیی و روزمره
گروه خدماتی ، به صورت روزمره اقدام به انجام فعالیتهاي پاکیزه سازی  ( شامل : سرویس بهداشتی ، معابر لوازم اداری و کامپیوترها و … ) جهت حفظ پاکیزگی و نظافت محیط می نمایند.

فاز چهارم گام اجرای پیاده سازی۵S  : استاندارد سازي

– براي کلیه اتاقهاي ساختمان کد گذاري یا شماره گذاري صورت گرفته و نام واحد یا اداره توسط تابلویی در بیرون اتاق و کد اتاق بر روي آن شناسایی می شود.
•    کد و نام هر اتاق به صورت تابلو راهنما تهیه شده و در محلهاي عمومی نصب میگردد.
•    براي هر کدام از ساختمانها نقشه جانمایی تهیه شده و شماره اتاقها برروي آن مشخص گردیده و در محلهاي عمومی نصب میگردد.
•    کلیۀ موارد و پارامترهاي در نظر گرفته شده در جلسات کمیته راهبري به صورت مستند درآمده و درقالب دستورالعمل اجرایی پنج اس به کلیۀ واحدها ابلاغ می شود.
•    از علائم استاندارد براي علامتگذاري محدوده هاي خطر و یا مراقبت خاص( در انبار مواد شیمیایی , تجهیزات با فشار کارکرد بالا … ) ، تجهیزات خاموش کننده (علائم مربوط به زنگ خطر و وسایل ایمنی و راهنماي از سیستم اطفاي حریق، تابلوهاي سیگار کشیدن ممنوع … ) استفاده می شود.

فاز پنجم گام اجرای پیاده سازی۵S  :: انضباط

ایجاد انضباط و نهادینه کردن آن در مجموعه از طریق آموزش شیوه هاي درست انجام کار به افراد و تمرین دادن آنان در این زمینه صورت می پذیرد. همچنین این تمرینها از طریق وضع مقررات و پیروي جدي از آنها تحقق می پذیرد.